'Een oorlog is onvermijdelijk'; De Groene; 17 augustus 2022

De nasleep van het bezoek van Pelosi is in Taiwan voelbaar op vele terreinen. De Taiwanezen laten zich echter niet uit het veld slaan.

In de haven van de stad Keelung in het noordelijkste puntje van Taiwan ligt een aantal imposante schepen van de kustwacht aangemeerd, en ook een fregat van de Taiwanese marine. Het terrein eromheen is afgesloten voor pottenkijkers, maar de bewoners van de stad weten: het schip is op alles voorbereid en kan elk moment uitvaren. Een gewapende strijd met buurland China lijkt dichterbij dan ooit. Veel Taiwanezen hebben alleen even andere zaken aan het hoofd.

Augustus is de ‘maand van de geesten’; nadat ‘de poorten van de hel’ opengingen keerden vele getormenteerde zielen terug naar het eiland en het is zaak ze goed te verzorgen en ze gunstig te stemmen, in de hoop dat ze eindelijk rust zullen vinden.
Winkeliers zetten tafels buiten met eten, drinken, wierook en nepgeld voor in het hiernamaals. En de grootste tempel van Keelung, die op een heuvel staat dicht bij het centrum, is uitbundig versierd met duizenden lichtjes en geschilderde draken en boeddha’s. Een paar dagen geleden stonden op het plein voor de tempel lange tafels met honderden gerechten en hingen er varkens en een geit aan het spit. Dat was allemaal voor de geesten.

Onderaan de heuvel ligt de ‘nachtmarkt’, dé ontmoetingsplek voor jong en oud. Hier gaan veel Keelungers zelf het liefst uit eten. Alles speelt zich buiten af en de geur van gebraden vlees en vis, knapperige groente en knoflook prikkelt de zintuigen. Bezoekers zitten op krukjes aan tafels of flaneren over straat.

De extra gespannen situatie rond het eiland is al twee weken een feit. Op 2 augustus, na dagen van speculatie, arriveerde in de hoofdstad Taipei opeens een Amerikaans regeringsvliegtuig met Nancy Pelosi aan boord. Pelosi, voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, en haar gevolg wilden steun betuigen aan het democratische Taiwan en aan president Tsai Ing-wen van de Democratische Progressieve Partij (DPP). En Pelosi wilde haar anti-China-standpunt benadrukken. Want dat kan haar partij, de Democraten, stemmen opleveren als er in oktober in Amerika tussentijdse verkiezingen worden gehouden.

Met haar komst schond Pelosi de soevereiniteit van China, vindt de Chinese regering, die geen toestemming had gegeven voor het hooggeplaatste bezoek. Beijing beschouwt Taiwan immers niet als een land maar als een afvallige provincie die moet worden herenigd met het Chinese vasteland.

De reactie van de autoritaire president Xi Jinping liet niet lang op zich wachten. Het eiland werd vrijwel meteen omsingeld door het Chinese leger, dat op zes plaatsen militaire oefeningen hield. Daarbij werd de zeegrens tussen Taiwan en China overschreden en met scherp geschoten. Bovendien vlogen er Chinese raketten over het eiland.

De scheep- en luchtvaart in het gebied kwamen nagenoeg tot stilstand; de oefeningen duurden meer dan vijf dagen. Ze hadden veel weg van een generale repetitie voor een heuse invasie.

John (40), een jurist, bestelt dumplings bij een van de eetstalletjes op de nachtmarkt. Hij is inmiddels gewend aan het Chinese machtsvertoon en de dreiging in de regio, vertelt hij. Elk jaar wordt het erger. Het staat voor hem dan ook als een paal boven water: ‘Wij Taiwanezen willen geen oorlog met China, maar die is onvermijdelijk. Op een dag zal het gebeuren en ik twijfel eraan of Amerika ons dan ook militair zal steunen. Ik en mijn vriendin denken er wel eens over om te vertrekken, maar we hebben de financiële middelen niet. Dus leef ik gewoon verder en zie ik wel wat er gebeurt.‘

Behalve de militaire oefeningen boycot China nu ook de import van verschillende Taiwanese producten en Beijing publiceerde een nieuw beleidsdocument. Daarin staat zwart op wit dat China zal streven naar een vreedzame hereniging met Taiwan, maar het gebruik van geweld wordt niet uitgesloten. Xi Jinping verkondigt dit al jaren, nu is het dus ook officieel beleid.

Toch zijn veel Taiwanezen blij met het bezoek van Pelosi omdat het heeft gezorgd voor meer internationale erkenning en het de aandacht heeft gevestigd op de penibele situatie waarin het eiland verkeert.

Zo ook Michael (50), een bankier. ‘China doet iedere dag militaire oefeningen die zijn gericht op Taiwan. Het bezoek van Pelosi was slechts een excuus om nu eens groot uit te pakken. Ik vind het juist goed dat ze is gekomen.’

De grootste oppositiepartij in Taiwan, de Chinese Nationalistische Partij Kuomintang (KMT), wist zich niet goed raad met de gebeurtenissen. Partijvoorzitter Eric Chu heette Pelosi van harte welkom via Twitter. Vice-voorzitter Andrew Hsia van de KMT daarentegen reisde op 10 augustus op stel en sprong af naar China om de grote Taiwanese gemeenschap daar (veel studenten en zakenmensen) een hart onder de riem te steken. De militaire oefeningen waren toen nog gaande. Hsia zal uitnodigingen van Chinese functionarissen niet afslaan, luidde een toelichting op het bezoek dat ‘al maanden geleden’ zou zijn voorbereid.

De DPP noemde de reis zeer teleurstellend. ‘De KMT keert zijn rug naar het Taiwanese leger en de pogingen die het doet om het eiland te verdedigen.’ Ook vanuit de KMT zelf werd boos gereageerd. Acht jonge KMT-politici publiceerden een brief met de boodschap: ‘Stop het bezoek, luister naar de publieke opinie!’

De oudere garde staat echter wel achter Hsia. Als hij niet naar China was gegaan, zou er helemaal geen dialoog meer zijn en waren de militaire oefeningen vast tot november doorgegaan, schrijft een commentator op de website LTN News.

President Xi wil vooral overkomen als een sterke leider en in november opnieuw worden gekozen als president, op het twintigste partijcongres van de Chinese Communistische Partij.

In de Taiwanese hoofdstad Taipei ligt het kunstzinnige district ‘Creative 1914 Huashan’ – een oud industrieel complex waarin ooit een destilleerderij huisde. Je kunt er in het weekend over de hoofden lopen, ondanks de bloedhitte. Bandjes, jongleurs en performance artists trekken veel publiek; mensen zoeken verkoeling in de vele galeries, hippe bars en winkels of in de schaduw van hoge bananenbomen.

Julie (55), een beurshandelaar, fronst haar wenkbrauwen bij de vraag wat ze vindt van de nasleep van het bezoek van Pelosi en de KMT-rel. Dan brandt ze opeens los.

‘We voelen ons tamelijk geïsoleerd als land. Ik was dus blij met Pelosi’s bezoek.’ Ze legt uit dat de KMT een groot probleem heeft. Door Beijings agressieve houding in de afgelopen tien jaar is nog maar een klein deel van de Taiwanese bevolking voor hereniging met China. De ‘pro-unificatie’-aanhangers waren ooit een belangrijke pijler van de KMT. Die is nagenoeg weggevallen en Chu moet dus op zoek naar een nieuwe groep kiezers. Hij probeert de meer neutrale Taiwanezen binnenboord te krijgen; graag ook meer jongeren, en die zijn over het algemeen ook gericht op Amerika.

‘Het zal me niet verbazen als Eric Chu zijn vice-voorzitter op pad heeft gestuurd naar China. Chu wil zelf buiten schot blijven en iedereen te vriend houden, Amerika én China. Maar hij wil te veel en zal uiteindelijk alles verliezen’, zegt Julie. Ze doelt daarmee op de regionale verkiezingen die in Taiwan worden gehouden, ook in november.

Ook Julie maakt zich geen illusies over de uiteindelijke doelen van China. ‘Het land wil controle over Taiwan en over de Taiwanese economie. Maar daarbij zal het niet blijven. China wil nog veel meer in de regio.‘

En niet alleen in de regio. De invloed van Beijing lijkt zich ook uit te strekken tot organisaties waarvan je het nooit zou verwachten. Zo werd afgelopen vrijdag bekend dat de contractondertekening inzake de internationale Gay Pride 2025 niet is doorgegaan. In november 2021 wees de organisatie InterPride de internationale Gay Pride 2025 toe aan de Taiwanese stad Kaohsiung. Het leek een beloning te zijn voor de grote vooruitgang die was geboekt op het gebied van homorechten. Zo is Taiwan het eerste land in Azië dat het homohuwelijk goedkeurde, in 2019.

Tijdens de campagne voorafgaand aan de toewijzing werd reclame gemaakt met de naam WorldPride Taiwan 2025. Die naam werd gehandhaafd toen de partijen daarna om de tafel gingen met het Taiwanese ministerie van Buitenlandse Zaken.

Vorige week zou het definitieve contract dus worden getekend. Maar InterPride stelde opeens de eis dat het woord Taiwan zou verdwijnen uit de naam van het evenement en zou worden vervangen door Kaohsiung. Daarmee gingen de Taiwanese partijen niet akkoord.

Veel is onduidelijk over wie wanneer de stekker uit het project heeft getrokken. Er bestonden ook twijfels bij de organisatie of de stad Kaohsiung wel voldoende toegerust zou zijn om zo’n groot evenement te huisvesten. Het rommelde dus al langer achter de schermen.

Maar voor de lhbtqi-gemeenschap is het afblazen van het evenement hoe dan ook een grote teleurstelling en een klap in het gezicht. Voor velen staat vast dat InterPride bang is voor een reactie van China als het de plannen doorzet.

In het gay-district rond het RedHouse Theatre, een populair uitgaansgebied in Taipei met veel grote terrassen, livemuziek en regenboogzebrapaden, komt de avond op gang. Steeds meer stoelen raken bezet, bezoekers voelen zich hier vrij om de beknellende mondkapjes af te doen en er wordt volop geflirt.

Ook Brian (43), marketeer, begrijpt niet dat uitgerekend InterPride zijn oren laat hangen naar een land waarin homoseksualiteit weliswaar niet is verboden maar waar uitingen van de lhbtqi-gemeenschap op social media zwaar onder vuur liggen, net als datingsites. ‘Natuurlijk zit China achter de affaire. Maar ik ben vooral boos op InterPride, dat juist moet opkomen voor lhbtqi-rechten overal ter wereld en geen politiek moet bedrijven.’

Eigenaar Jack (50) van Paradise Bar ziet het iets anders. ‘Dit is een heel gevoelig moment. Ik ben ook teleurgesteld maar ik begrijp de organisatie wel. Wat als het evenement doorgaat en er komt weer een grote Chinese militaire oefening en een blokkade van Taiwan?’

Niet alleen kunnen er dan geen bezoekers komen, ook zou dat een veiligheidsrisico zijn voor het hele volk, meent Jack. Hij maakt er geen geheim van dat eigenbelang ook meespeelt in zijn meningsvorming. Hij wil niet dat de spanningen tussen China en Taiwan nóg verder oplopen. Hij wil betere betrekkingen. ‘Ik wil vooral dat mijn Chinese klanten kunnen terugkomen.’